Epos antyczny i jego kontynuacje

 Homer – autor „Iliady” i „Odysei”. Jego ojczyzną była Azja Mniejsza. Prawdopodobnie żył na przełomie IX i VIII w. p.n.e. Pochodził z Chios.

– Epos (epopeja) – wielki poemat epicki opiewający potęgę bohaterów, opowiadający o losach społeczeństw w przełomowej dla niego chwili. Akcja eposu dzieje się zwykle na dwóch płaszczyznach. Zwykle utwór wierszowany, którego cechuje duża liczba epizodów tworzących tło społeczno – obyczajowe epoki, oraz podniosły, uroczysty styl bogaty w ozdobne inwokacje, epitety, porównania.

Przykłady epopeji: „Odyseja”, „Iliada”, „Eneida” (czyli wędrówka Eneasza), „Pan Tadeusz”.

– Aojdos – poeta wędrowny, wędrujący po starożytnej Grecji.

– Unitarysta – człowiek wierzący w istnienie Homera.

– Retartacja – opóźnienie, chwilowe powstrzymanie akcji, mające na celu utrzymanie czytelnika w napięciu.

Iliada – przedstawia fragment 10-letnich zmagań Greków pod Troją. Artyzm Homera polega na umiejętności ukazywania w skondensowanej formie dziejowego starcia dwóch potęg starożytnych. Akcja eposu rozpoczyna się w dziesiątym roku wojny i toczy przez około miesiąc. Punktem wyjścia akcji jest spór Achillesa z Agamemnonem o brankę Bryzeidę, który prowadzi do poważnych konsekwencji: zagniewany heros odstępuje wojska greckie powodując znaczne straty i dopiero po śmierci przyjaciela – Patroklosa bohater powraca na plac boju. Stacza zwycięski pojedynek z Hektorem, wspomagany przez Atenę. Achilles początkowo bezcześci zwłoki, ale wzruszony błaganiem króla Troji – Priama, wydaje ciało Trojanom. Uroczystości pogrzebowe na cześć Hektora zamykają opowieść.

Opowieść o próbach zdobycia Ilionu ujęta została w 24 księgach. Otwiera ją inwokacja do Muzy, zamyka finał opisu pogrzebu Hektora. Ważny wątek eposu stanowią interwencje bogów w toczącą się walkę, ich narady oraz spory. Jednak nawet bogowie nie mogą zmienić wyroków Fatum.

Ideał wojownika achajskiego:

1. potężna budowa fizyczna (piękno ludzkiego ciała – kanon)

2. roztropność, racjonalizm, konkretność

3. honorowy, odważny w boju

4. spryt ( cecha bardzo ceniona – Odyseusz)

5. patriotyzm

Wojownicy: Achilles, Hektor, Agamemnon, Diomedes, Ajas Telamonida, Ajas – syn Ojneusa, Idomeneus, Meryjon, Eurypylos, Toas Andrajmonida, Odyseusz

Odyseja – Ukazuje dzieje wędrówki Odyseusza, powracającego z wojny trojańskiej do rodzimej Itaki. W pierwszych czterech pieśniach poeta przedstawia walkę żony Odysa, Penelopy z zalotnikami, współczucie bogów, którzy postanawiają zakończyć tułaczkę bohatera i przysposobić jego syna, Telemacha do wielkich czynów. Kolejne 20 pieśni maluje dzieje powrotu Odysa, jego wspomnienia z podróży, przybycie na Itakę, powrót do domu w przebraniu i krwawą zemstę zgotowaną rozzuchwalonym zalotnikom. Na zakończenie bohater i jego syn godzą się ze swym ludem, wspierani przez bogów.

„Odyseja” to pierwszy w historii romans, opowiadający o rozstaniu i spotkaniu po latach kochających się małżonków.

Cechy charakterystyczne eposu homeryckiego

1. liczne opisy, bardzo plastyczne, szczegółowe

2. obiektywizm

3. obecność inwokacji

4. ingerowanie bogów w świat ludzki

5. styl utworu podniosły i uroczysty, chwilami patetyczny

6. specyficzna charakterystyka bohaterów i ich idealizacja

7. regularność występowania mów bohaterów

8. wiersz rytmiczny (heksametr)

9. porównania homeryckie

10. rozmach epicki polegający na pięknym, plastycznym opisie zdarzeń

11. psychologiczne charakterystyki bohaterów